Ψηφίστηκε το σχέδιο νόμου του ΥΠΕΘΑ «Ίδρυση Ελληνικού Κέντρου Αμυντικής Καινοτομίας, εκσυγχρονισμός θεσμικού πλαισίου των Ανωτάτων Στρατιωτικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, σύσταση Κοινού Σώματος Πληροφορικής στις Ένοπλες Δυνάμεις και λοιπές διατάξεις».
More information: https://www.esc.guide/martac
Ψηφίστηκε σήμερα, Τετάρτη 22 Μαΐου, το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας «Ίδρυση Ελληνικού Κέντρου Αμυντικής Καινοτομίας, εκσυγχρονισμός θεσμικού πλαισίου των Ανωτάτων Στρατιωτικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, σύσταση Κοινού Σώματος Πληροφορικής στις Ένοπλες Δυνάμεις και λοιπές διατάξεις».
Ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας, Νίκος Δένδιας κατά την Πρωτολογία του στην Ολομέλεια της Βουλής επί της συζήτησης του σχεδίου νόμου ανέφερε:
«Σας ευχαριστώ πολύ κύριε Πρόεδρε. Απλώς μία σε μορφή διαλόγου αν μου επιτρέπετε κύριε συνάδελφε, αφού ευχαριστήσω για την επί της αρχής ψήφιση του νομοσχεδίου, δεν θα μετέχουν στην Τριμελή Επιτροπή εκπρόσωποι της βιομηχανίας. Θα παρίστανται. Δεν θα είναι μέλη της τριμελούς Επιτροπής. Θα είναι η τριμελής Επιτροπή και θα δύναται να παρίσταται το μέλος της βιομηχανίας. Το λέω απλώς για να μην υπάρχει παρανόηση επ’ αυτού. Διότι έχετε δίκιο στη βασική σας παρατήρηση, για να μετέχει πρέπει να έχει διδακτορικό κ.λπ.
Κύριοι συνάδελφοι, θα ήθελα να ευχαριστήσω και πάλι στην Ολομέλεια για το επίπεδο της συνεννόησης. Έχουν τοποθετηθεί τα κόμματα. Το μόνο κόμμα νομίζω, Ναύαρχε (σημ. Εισηγητής του ΣΥΡΙΖΑ, Βουλευτής Ευάγγελος Αποστολάκης) που δεν έχει τοποθετηθεί επί της ψήφισης ή όχι, είναι η αξιωματική αντιπολίτευση. Δεν διατυπώσατε το αν θα ψηφίσετε ή θα καταψηφίσετε. Με συγχωρείτε που ρωτώ, δικαίωμά σας είναι βεβαίως να επιφυλαχθείτε μέχρι το τέλος. Επί της αρχής. Έχει για μένα μια τεράστια σημασία και σας ευχαριστώ που το λέτε. Ο λόγος που ρώτησα, κύριοι συνάδελφοι, είναι γιατί θα ήθελα να ευχαριστήσω την πλειοψηφία των κομμάτων. Κατ’ αρχήν, το σύνολο των κομμάτων, για το ύφος της συνεννόησης, αλλά και την πλειοψηφία των κομμάτων για το γεγονός ότι παραμονές Ευρωεκλογών ψηφίζουν ένα νομοθέτημα. Είμαι 20 χρόνια στην πολιτική. Γνωρίζω τις ανάγκες του δημοσίου λόγου. Κατά συνέπεια θεωρώ ότι είναι ένα δείγμα τεράστιας ωριμότητος του συστήματος, του πολιτικού συστήματος και το ύφος της συζήτησης και βεβαίως το γεγονός της υπερψήφισης από μια σειρά από κόμματα.
Θα προσπαθήσω δε, στο δεύτερο μέρος της τοποθέτησής μου να απαντήσω και σε ορισμένες επιφυλάξεις που ακούστηκαν, ιδίως για ένα θέμα που έχω μια συγκεκριμένη ευαισθησία όταν αφορά τη διαχείριση που έχω την εποπτεία, τη διαχείριση του δημοσίου χρήματος.
Έρχομαι πριν μπω στα επί μέρους θέματα του νομοθετήματος, σε μία ευρύτερη τοποθέτηση στα θέματα της Εθνικής Άμυνας. Είχα από την αρχή ευθέως πει ότι χρειάζεται μια τεράστια μεταρρύθμιση. Αποτέλεσμα των τεκτονικών γεωπολιτικών, αλλά και τεχνολογικών αλλαγών που συμβαίνουν στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Βρισκόμαστε σε επαφή, σχεδόν σε γεωγραφική επαφή, με δύο πολέμους στη χώρα μας. Και επίσης αντιμετωπίζουμε, επανελήφθη από εσάς, από πάρα πολλούς επανειλημμένως, δεν πρόκειται να μην το επαναλάβω και εγώ, η χώρα αντιμετωπίζει υπαρξιακή απειλή.
Όταν υπάρχει γειτονική χώρα η οποία αμφισβητεί καθεστώς κυριαρχίας, όχι μόνο κυριαρχικών δικαιωμάτων και Διεθνείς Συνθήκες που αφορούν χαρακτηρισμό μειονότητας, αυτό προφανώς χαρακτηρίζεται ως υπαρξιακή απειλή. Απειλούνται και τα νομικά και τα γεωγραφικά όρια της πατρίδας μας.
Πρέπει, λοιπόν, να είμαστε έτοιμοι για αυτό παρότι καλωσορίζουμε με τον πιο απόλυτο τρόπο τους χαμηλούς τόνους και το καλύτερο κλίμα που υπάρχει με τη γειτονική Τουρκία το τελευταίο χρονικό διάστημα.
Στη φάση αυτή προτείνεται από την Κυβέρνηση μια συνολική μεταρρύθμιση. Η «Ατζέντα 2030». Η συνολική αυτή μεταρρύθμιση περιλαμβάνει μια σειρά από τομείς. Ο πρώτος τομέας αφορά τα εξοπλιστικά. Τις βασικές μεγάλες πλατφόρμες. Δίπλα σε αυτόν, στέκεται η καινοτομία. Το νομοθέτημα το οποίο σήμερα έχουμε μπροστά μας. Βεβαίως, θα συνομολογήσω ότι είναι μια ανάγκη, καλύπτεται μια ανάγκη την οποία η χώρα θα έπρεπε να είχε αντιμετωπίσει πολλά – πολλά χρόνια πριν. Όμως ακριβώς γι’ αυτό έπρεπε να τρέξουμε και ακριβώς γι’ αυτό – και λυπάμαι αν στέρησα κάποιο διάστημα μελέτης του νομοσχεδίου από τους συναδέλφους – επέλεξα να κατατεθεί μόλις μπορέσαμε να συνυπογραφεί το νομοθέτημα από όλα τα συναρμόδια Υπουργεία, κάτι το οποίο οφείλω να σας πω, ακριβώς λόγω του καινοτόμου του αντικειμένου, μας πήρε μήνες. Ακριβώς γι’ αυτό είχα εξαγγείλει το νομοθέτημα αυτό μήνες πριν όπως πολλοί από εσάς παρατηρήσατε.
Έχουμε λοιπόν τις μεγάλες εξοπλιστικές πλατφόρμες, τις οποίες θα επανέλθω κατά τη διάρκεια της συζήτησης, αμέσως μετά. Έχουμε την καινοτομία. Έχουμε την υπάρχουσα αμυντική βιομηχανία, η οποία εν μέρει θα υπηρετηθεί από το νομοθέτημα αυτό. Και εν μέρει γίνεται μια πολύ μεγάλη προσπάθεια εξυγίανσης. Ήδη ένας σημαντικός αριθμός από τα Ελληνικά Ναυπηγεία έχει περάσει σε μια άλλη εποχή. Υπάρχουν ναυπηγεία στην Ελλάδα στα οποία μπορούν να ανατεθούν και να εκτελεστούν με αξιοπιστία εργασίες, Σκαραμαγκάς, Ελευσίνα, Σύρος. Σαλαμίνα, Χαλκίδα και άλλα.
Και από εκεί και πέρα υπάρχουν τα συνολικά θέματα προσωπικού, τα οποία μέσα στο πλαίσιο της «Ατζέντας 2030» δεσμεύτηκα ότι θα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Καταλαβαίνω την ανάγκη, διότι είναι παραμονές Ευρωεκλογών, να τεθεί το θέμα των ΕΠΟΠ ή να τεθεί το θέμα των Υπαξιωματικών. Δεν θέλησα να υποκύψω στον πειρασμό της προεκλογικής περιόδου και να φέρω και εγώ κάποιες ρυθμίσεις οι οποίες θα μπορούσαν ίσως να έχουν ένα ευνοϊκό αντίκτυπο για την εκλογική προσπάθεια της Νέας Δημοκρατίας στις Ευρωεκλογές. Θεωρώ ότι η σοβαρότητα επιβάλλει τη βαθιά μελέτη αυτών των προβλημάτων και τη συνολική αντιμετώπισή τους μαζί με το θέμα της θητείας, για το οποίο επίσης έχω τοποθετηθεί, σε ένα νομοθέτημα που όπως βλέπω τα πράγματα θα έρθει στην αρχή του φθινοπώρου. Βεβαίως, πάντοτε ο προγραμματισμένος χρόνος δεν λαμβάνει χώρα όπως είναι ο αρχικός σχεδιασμός, λόγω διαφόρων εξωγενών παραγόντων. Αλλά αυτός είναι ο προγραμματισμός του Υπουργείου και προϋποθέτει – και για το οποίο επίσης θα ενημερωθείτε αναλυτικά – και μια συνολική αλλαγή της δομής των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Είχα πει και στην προηγούμενη συζήτηση, κύριοι συνάδελφοι, δεν μπορεί η χώρα να έχει 204 στρατόπεδα στη Θράκη, που ο αγαπητός κύριος συνάδελφος, ο εισηγητής της Πλειοψηφίας είναι Βουλευτής Έβρου, γνωρίζει πολύ καλά. Πρέπει να μπούμε σε μια συζήτηση, έχουμε περισσότερα στρατόπεδα από τον αμερικανικό στρατό, ίσως ο εισηγητής της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης τα ξέρει καλύτερα από μένα. Όλα αυτά πρέπει να τα συζητήσουμε και να τα συζητήσουμε έντιμα και καθαρά μεταξύ μας, για το πώς θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε αξιόμαχες Ένοπλες Δυνάμεις, που θα έχουν και τη δυνατότητα να εκπαιδεύουν στο σημερινό βαθμό, στο σημερινό απαιτητικό βαθμό, το προσωπικό μας. Και πώς η θητεία θα πρέπει να αλλάξει για να μπορεί να γίνει αυτό. Γι΄ αυτό παίρνουμε τεχνογνωσία από διάφορες χώρες αυτή τη στιγμή που συζητάμε, με προεξάρχον παράδειγμα το φιλανδικό μοντέλο, όπου λίγες μέρες πριν επισκέφθηκε τη Φινλανδία αντιπροσωπεία των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, μετά τη δική μου επίσκεψη.
Και βεβαίως δε σας κρύβω ότι έχουμε προσλαμβάνουσες, τις οποίες συνεχώς αναπτύσσουμε, ιδίως του πολέμου στην Ουκρανία, από την οποία πρέπει να πάρουμε τεχνογνωσία. Και Αξιωματικοί άλλων χωρών έχουν επισκεφθεί το ελληνικό Γενικό Επιτελείο, το ΓΕΕΘΑ, και έχουν ενημερώσει τους Έλληνες Αξιωματικούς για τα διδάγματα της Ουκρανίας και άλλων συγκρούσεων, διότι πρέπει να διδαχθούμε. Όπως επίσης τεράστιο σχολείο για μας είναι η παρουσία της φρεγάτας μας στην Ερυθρά Θάλασσα και η παρουσία της Αντιαεροπορικής Μονάδας Patriot στη Σαουδική Αραβία. Υπάρχει ένα συνολικό πλαίσιο.
Επιστρέφω δε στα εξοπλιστικά, γιατί δεν θέλω να δημιουργείται οτιδήποτε ζήτημα, στις πλατφόρμες. Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο έκπληξης, τις επόμενες μέρες θα φέρω στην Επιτροπή Εξοπλιστικών το ζήτημα των φρεγατών Constellation, τη λύση για το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό της επόμενης γενιάς.
Συγχρόνως, στην ίδια συνεδρίαση θα φέρω το πρόγραμμα των F-35, επίσης μέσα στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας επί τη βάσει των τριών τύπων 4ης, 4.5 και 5ης γενιάς αεροσκαφών. Σας το έχω πει, 200 σύγχρονα αεροσκάφη F-16, Viper, Rafale και F-35. Αυτός είναι ο σχεδιασμός της «Ατζέντας 2030».
Και επίσης θα συζητήσουμε, κατ΄ αρχήν γίνεται η συζήτηση στο Γενικό Επιτελείο, θα σας το πω και στην Επιτροπή Εξοπλιστικών – δεν είμαστε όμως ώριμοι για να το φέρουμε – και το ζήτημα της νέας γενιάς υποβρυχίων του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού. Είδα σήμερα στον Τύπο ότι απασχολείται ο ελληνικός Τύπος από τις τουρκικές επιλογές. Η Τουρκία πράγματι έχει μπει σε ένα μεγάλο κύκλο ναυπηγήσεων και αποκτήσεως υλικού, η Ελλάδα διεκδίκησε πάντοτε την υπεροχή στη θάλασσα, από γενέσεως του ελληνικού κράτους, οποτεδήποτε, υπό οποιαδήποτε μορφή, ακόμα και των κρατών-πόλεων της αρχαιότητος. Είναι προφανές, λοιπόν, ότι και το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό χρειάζεται έναν εκσυγχρονισμό. Μείναμε πολύ πίσω στα χρόνια της κρίσης, πάρα πολύ πίσω, δεν είχαμε χρήματα να συντηρήσουμε τις πλατφόρμες και τα συστήματά μας. Πρέπει ο χρόνος αυτός να κερδηθεί.
Άρα λοιπόν επαναλαμβάνω: Constellation, F-35, το ζήτημα των υποβρυχίων σας το απάντησα και μένει η απάντηση του ζητήματος της μέσης λύσης. Έχω πει επανειλημμένως ότι είμαστε ανοιχτοί και μελετάμε το θέμα της τέταρτης φρεγάτας, μελετάμε το θέμα των κορβετών. Και μελετάμε και το θέμα των LCS, αν οι Ηνωμένες Πολιτείας μας δώσουν δωρεάν, επαναλαμβάνω δωρεάν, αυτές τις φρεγάτες, που εμείς, το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό δηλαδή – δε διεκδικώ λόγο σε αυτό, δεν είμαι ούτε Ναύαρχος, ούτε Στρατηγός, ούτε Πτέραρχος- κρίνει ότι θα μπορούσαν να υπηρετήσουν τις ανάγκες του μέσου χρόνου.
Και βεβαίως, υπάρχει το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των τεσσάρων ΜΕΚΟ. Όλα αυτά μέσα στο πλαίσιο ενός πολύ σφιχτού, πολύ σφιχτού προγράμματος. Εγώ ήδη έβγαλα από τα αρχικά 800 προγράμματα, πλέον των 700 και μπήκαν στην πάντα. Διότι δεν μπορούμε να σχεδιάζουμε έτσι βεβαίως, όπως καταλαβαίνετε, πρέπει οτιδήποτε σχεδιάζουμε να έχει δημοσιονομική διάσταση και να μπορεί να υπηρετηθεί από το υστέρημα του Έλληνα φορολογούμενου. Βεβαίως κι εμείς θα θέλαμε, όλοι θα θέλαμε μέσα στην αίθουσα, να έχουμε τα πάντα. Αυτό δεν γίνεται. Έχουμε ένα πολύ στενό δημοσιονομικό κοστούμι.
Αυτό λοιπόν είναι το πλαίσιο της μεταρρύθμισης των Ενόπλων Δυνάμεων στη βάση της «Ατζέντας 2030» και αυτό υπηρετούμε. Ο χρόνος με τον οποίο έρχεται το κάθε νομοθέτημα έχει να κάνει με τις δυνατότητες, με την προετοιμασία, αλλά υπηρετούν όλα έναν αρχικό βασικό σχεδιασμό. Άρα, σας παρακαλώ, μην θεωρείτε ότι οτιδήποτε έρχεται εδώ αποσπασματικά και δεν είναι σε συνδυασμό με άλλα πράγματα.
Έρχομαι τώρα στο συγκεκριμένο νομοθέτημα. Το συγκεκριμένο νομοθέτημα είναι μια καινούρια προσπάθεια. Δεν έχουμε πρότυπο, δεν έχουμε blue print για να το ακολουθήσουμε μέσα στη χώρα μας. Είναι προφανές ότι ακολουθήσαμε ξένα πρότυπα, ξένα δεδομένα, μελετήσαμε συγκεκριμένες περιπτώσεις άλλων χωρών. Ηνωμένες Πολιτείες, Ισραήλ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Αγγλία, Γαλλία. Χώρες με τις οποίες υπάρχει σχέση, χώρες με τις οποίες υπάρχει και συνεργασία στα ζητήματα Άμυνας.
Όσον αφορά τη μετοχική σύνθεση, καταλαβαίνω τις εκφρασθείσες αγωνίες, θεωρώ ότι η υπάρχουσα διατύπωση είναι αρκετά περιοριστική και συγχρόνως αρκετά ανοιχτή, αν κριθεί κάποια στιγμή από οποιονδήποτε κατέχει τη θέση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας και οποιαδήποτε Κυβέρνηση, ότι θα είχε έννοια κάποια διακρατική συνεργασία. Αυτό εξυπηρετεί η διατύπωση του άρθρου ως έχει.
Σας λέω όμως, ευθέως και ξεκάθαρα, ότι στην παρούσα φάση και μέχρι αυτό το Κέντρο να αναπτυχθεί σε ένα σημείο ωριμότητας, θα παραμείνει υπό τη στενότατη εφαρμογή του άρθρου, το 67% θα παραμείνει στο ελληνικό Δημόσιο. Σας παρακαλώ, η δήλωσή μου είναι διευκρινιστική, είναι μέσα στα πρακτικά, έχει τη νομική σημασία που έχει η δήλωση του νομοθέτη όταν περιλαμβάνεται στα πρακτικά της Βουλής.
Όσον αφορά δε τη συμμετοχή των ευρωπαϊκών θεσμών θα έκανα μια ανάποδη ερμηνεία αυτού που κάνατε εσείς. Ακριβώς επειδή επενδύονται χρήματα τα οποία είναι υπό τον τελικό έλεγχο των ευρωπαϊκών θεσμών, είναι ψήφος εμπιστοσύνης των ευρωπαϊκών θεσμών σε αυτό το εγχείρημα. Και γνωρίζετε νομίζω οι περισσότεροι εξ υμών ότι δεν υφίσταται καμία γενναιοδωρία από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Όσοι είχαμε την τύχη, και το τύχη το λέω μάλλον ειρωνικά, να υπηρετήσουμε ως υπουργοί το διάστημα των μνημονίων και είναι αρκετοί σε αυτή την αίθουσα, ξέρουμε πάρα πολύ καλά τη γενναιοδωρία με την οποία μας αντιμετώπισαν τότε οι ευρωπαϊκοί θεσμοί.
Επίσης, και έρχομαι σε δυο θέματα που αφορούν το οικονομικό. Καταρχήν η άποψη του κυρίου συναδέλφου ο οποίος είναι προφανές ότι έχει μια εξοικείωση με το αντικείμενο, με το ευρύτερο αντικείμενο της καινοτομίας για το 1,5 εκατομμύριο του μετοχικού κεφαλαίου, έχει απόλυτο δίκιο, είναι απολύτως ανεπαρκές. Όμως, παρακαλώ να λάβει υπόψη ότι θα διαχειρίζεται και το 1,5% του προϋπολογισμού των Εξοπλιστικών. σε κλειστή συνεδρίαση μπορώ να σας δώσω απόλυτο προϋπολογισμό των αρχικών προς επένδυση αναγκών του ΕΛΚΑΚ, γιατί ξέρουμε ποια συστήματα θα κληθεί να υπηρετήσει. Έχουν καταγραφεί οι ανάγκες των Ενόπλων Δυνάμεων από τα αρμόδια συμβούλια τα οποία θα σταλούν στο ΕΛΚΑΚ μόλις συσταθεί, για να υπηρετηθούν. Άρα, έχουμε κάνει την προεργασία μας. Δεν είναι ένα αυθαίρετο νούμερο το οποίο γράφηκε σε ένα νομοθέτημα επειδή απλώς έτυχε και δεν έχει πίσω μια ολόκληρη, ένα ολόκληρο σκεπτικό.
Επίσης, σας παρακαλώ λάβετε υπόψη σας το εξής: Ένα πολύ μεγάλο κομμάτι ως προς τη λειτουργία του ΕΛΚΑΚ θα προέλθει όχι μόνο από το Διοικητικό του Συμβούλιο, αλλά από τις επενδυτικές επιτροπές που είναι κάτω από το Διοικητικό του Συμβούλιο, όπως επίσης και από τη Συμβουλευτική του Επιτροπή η οποία θα αποτελείται από Έλληνες καθηγητές, οι οποίοι έχουν τεχνογνωσία επί των συγκεκριμένων αντικειμένων με τα οποία θα ασχοληθεί το Κέντρο. Έχουμε ένα απίστευτο – δεν έχει έννοια να πάω σε ονοματολογία διότι εξ ανάγκης θα ξεχάσω κάποιον και αυτό είναι άδικο, έχουμε όμως ένα εκπληκτικό ανθρώπινο κεφάλαιο μέσα και έξω από τη χώρα με απίστευτες δυνατότητες, πραγματικές δυνατότητες που μπορούμε να μεταφέρουμε στην Ελλάδα. Το λέω πάντοτε, ο Καθηγητής του «Μπαϊρακτάρ» ήταν Έλληνας. Έχουμε την τεχνογνωσία. Αν δείτε τον αριθμό των Ελλήνων Καθηγητών στο ΜΙΤ, το καλύτερο Πολυτεχνείο στον πλανήτη, θα καταλάβετε όλοι τι τεράστιες δυνατότητες έχουμε. Θα μοχλεύσουμε αυτό το ανθρώπινο κεφάλαιο. Και αυτό το ανθρώπινο κεφάλαιο έχει πολλαπλή δυνατότητα απ’ ό,τι έχουν τα χρήματα τα οποία εδώ συνεισφέρονται Και πιστεύω πάρα πολύ ότι θα μας βοηθήσουν να φτάσουμε εκεί που πρέπει σύντομα, διότι βεβαίως είμαστε πίσω. Είμαστε πάρα πολύ πίσω, είμαστε δεκαετίες πίσω. Έχουμε όμως ένα αβαντάζ. Η υστέρησή μας μάς δίνει ένα αβαντάζ. Να μπορούμε να πάμε κατευθείαν στην τελευταία φάση, ενώ άλλες χώρες χρειάστηκε να διανύσουν με το δύσκολο τρόπο όλα τα στάδια ανάπτυξης.
Είναι φανερό ότι η χώρα πρέπει να αναπτύξει αυτονόμως κινούμενα οχήματα στον αέρα, στη θάλασσα, κάτω από τη θάλασσα, στη στεριά. Είναι προφανές αυτό. Δεν μπορούμε να ζήσουμε εάν αυτό δεν το καταφέρουμε.
Και επίσης, το δεύτερο τμήμα που αφορά τις Στρατιωτικές Σχολές αφορά στην πραγματικότητα την ίδια και υπηρετεί την ίδια βασική κεντρική ιδέα, τη μόχλευση του ανθρωπίνου κεφαλαίου μέσω της έρευνας. Τα διδακτορικά είναι έρευνα, αυτό ψάχνουμε. Ψάχνουμε να βρούμε καινούργιες λύσεις στα υπάρχοντα προβλήματα και δεν είναι δυνατόν παρά να απευθυνθούμε στους φοιτητές των στρατιωτικών μας σχολών. Υπάρχουν λαμπρά μυαλά. Και νομίζω το είπα και στην Επιτροπή. Αν πάει κανείς και δει στα εργαστήρια της Σχολής Ευελπίδων την έρευνα που έχει ήδη – αφηρημένα όμως και χωρίς συγκεκριμένο σκοπό – εκτελεστεί, θα καταλάβει τι δυνατότητες έχουμε εάν χρησιμοποιήσουμε αυτά τα μυαλά. Και βεβαίως η ανάμειξη της βιομηχανίας, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, καταλαβαίνω πάλι τον τρόπο που κανείς θα το έβλεπε, με επιφύλαξη. Σας το λέω ειλικρινά, δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Υπάρχει το διεθνές παράδειγμα, δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Πρέπει εδώ να εμπλέξουμε και τη βιομηχανία. Πρέπει να υπάρχει μια όσμωση. Δυστυχώς, ευτυχώς, όπως θέλετε το χαρακτηρίζετε ανάλογα με την ιδεολογική σας κατεύθυνση. Όμως αυτή είναι η σημερινή πραγματικότητα και δεν μπορούμε να την προσαρμόσουμε στη δική μας αντίληψη. Πρέπει εμείς να την ακολουθήσουμε αν θέλουμε η Πατρίδα μας να μπορεί να ανταποκριθεί στις προκλήσεις τις οποίες δέχεται.
Όσον αφορά δε το Σώμα Πληροφορικής, κύριοι συνάδελφοι, η διακλαδικότητα είναι απολύτως δεδομένη ως ανάγκη. Εάν η χώρα στα Ίμια δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί με επάρκεια στην πρόκληση, η έλλειψη της διακλαδικότητας τότε έχει μεγάλη ευθύνη γι’ αυτό. Και εν πάση περιπτώσει το ζήτημα της διακλαδικότητας έχει λυθεί από όλους τους στρατούς του κόσμου. Ρωτήθηκα για το διεθνές παράδειγμα. Η ερώτηση είναι ρητορική, είναι βέβαιον. Η διακλαδικότητα είναι το διεθνές παράδειγμα σε όλους τους προηγμένους στρατούς στον κόσμο. Υπάρχουν στρατοί που ακόμα σκέφτονται την κατάργηση της διάκρισης των τριών όπλων. Δεν λέω ότι αυτό είναι κάτι που σκεφτόμαστε, λέω πόσο θα μπορούσε κανείς να καταλάβει ότι η διακλαδικότητα είναι απαραίτητη. Πάλι καταλαβαίνω, είναι Ευρωεκλογές. Καταλαβαίνω, ξέρω, υπάρχουν 300 τόσα άτομα τα οποία υπηρετούν στα διάφορα Σώματα, οι περισσότερο στην Αεροπορία, οι οποίοι ανησυχούν. Καθησυχάστε τις ανησυχίες τους. Μην φέρνετε τις ανησυχίες τους εδώ ως ορθολογική απαίτηση κατά της διακλαδικότητας των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Είναι δυσθεώρητο το διακύβευμα. Εγώ δεν ζητώ να θυσιαστούν 300 άνθρωποι και η ζωή τους και η ποιότητα της ζωής για την πατρίδα, παρότι υπό όρους αυτό είναι το καθήκον του Έλληνα στρατιώτη. Αλλά δεν είναι αυτή εδώ η περίπτωση. Θα διαφυλαχτεί η ζωή τους και οι συνθήκες της ζωής τους. Αλλά στις ανησυχίες τους, όχι στην ποιότητα ζωής τους, δεν είμαι έτοιμος να θυσιάσω το μέλλον των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων και παρακαλώ, μην είστε ούτε εσείς.
Όπως επίσης στα ζητήματα τα οποία τέθηκαν για το Μετοχικό Ταμείο Στρατού. Έλεος, κύριοι συνάδελφοι, έλεος! Το είπα και στην Επιτροπή. Είναι γνωστό ότι οι Έλληνες απόστρατοι διατηρούν στην ψυχή τους όλα τα χαρακτηριστικά που είχαν ως Έλληνες Αξιωματικοί. Το πρώτη η αγάπη στην πατρίδα, η αυταπάρνηση για την πατρίδα. Εδώ δεν τους ζητείται αυταπάρνηση ή θυσία. Ο Έλληνας φορολογούμενος που δεν έφερε στολή κατέβαλε τον τελευταίο χρόνο 19 εκατομμύρια από το υστέρημά του στο Μετοχικό Ταμείο Στρατού. 180 εκατομμύρια τα τελευταία χρόνια.
Το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας από έναν ασφυκτικό προϋπολογισμό – ζω με πίνακες όλη μέρα – πληρώνει 19 πολιτικούς υπαλλήλους και 25 στρατιωτικούς οι οποίοι εργάζονται στο Μετοχικό Ταμείο Στρατού. Ήτοι συνολικά 41 και 19, 60 άτομα στο συνολικό των τριών λογαριασμών, που υπηρετούν τους αποστράτους. Και κάνουμε συζήτηση σε αυτή την αίθουσα στο επίπεδο της Βουλής των Ελλήνων για την παράκληση παραχώρησης, όπως θέλετε πείτε την, για την «εντολή», για τη «νομοθετική πρόβλεψη», 300 μέτρων στο χώρο που αναπτύσσεται το οικοσύστημα καινοτομίας; Και έρχονται κόμματα και δαπανούν τον χρόνο οι εισηγητές τους για να θέσουν αυτό το ζήτημα; Σε ποιον; Σε εμένα που διεξήγαγα σχεδόν ως δικηγόρος τη δίκη για το Attica για να διπλασιαστεί το μίσθωμα. Τις προτάσεις τους καθόμουν και διόρθωνα γιατί πρωτοδίκως το μίσθωμα είχε πάει στα 7 εκατομμύρια μόνο. Μόνο από αυτή τη δίκη ωφελούνται άλλα 8-9 εκατομμύρια το χρόνο. Έχει πάει στα 17 εκατομμύρια, αν θυμάμαι καλά, τώρα. Για ποιο πράγμα συζητάμε; Για τον Θεό, κύριοι συνάδελφοι!
Έρχομαι επίσης σε κάτι το οποίο θα ήθελα να σημειώσετε, στα τμήματα Τεχνητής Νοημοσύνης και της Αναλυτικής Μεγάλων Δεδομένων που συστήνονται στο Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας. Επίσης ένα βήμα μίας άλλης νέας εποχής που έρχεται.
Κύριοι συνάδελφοι, επανέρχομαι στο ζήτημα της λογοδοσίας που τέθηκε κυρίως από την αγαπητή σε εμένα συνάδελφο την Καθηγήτρια την κυρία Σία Αναγνωστοπούλου. Την παρακαλώ θερμά, παρότι τοποθετήθηκε επί του νομοθετήματος, αλλά δεν έχει καμία σημασία για εμένα το ότι δεν θα το ψηφίσει, έχει σημασία η ένσταση περί διαχείρισης, την οποία εμμέσως και με πολύ μεγάλη ευγένεια διατύπωσε. Καταρχήν, θα ήθελα να καταθέσω αυτό το οποίο υπεσχέθην εις απάντηση του αιτήματος και της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης και της ελάσσονος Αντιπολίτευσης για την ενημέρωση κάθε χρόνο της Διαρκούς Επιτροπής Εξωτερικών της Βουλής από την Διοίκηση του ΕΛΚΑΚ. Άρα, αυτό είναι ένα στοιχείο λογοδοσίας. Θα ήθελα, όμως, να σας παρακαλέσω θερμά να διαβάσετε τα άρθρα 20, 22, 29, όχι του νόμου, είμαι βέβαιος ότι έχετε διαβάσει τον Νόμο, του καταστατικού του ΕΛΚΑΚ. Δεν υφίσταται εταιρεία η οποία να έχει περισσότερους ελεγκτικούς μηχανισμούς απ’ αυτή. Και δεν μιλώ μόνο για τον γενικό έλεγχο του Γενικού Επιτελείου, για τον εποπτικό έλεγχο του Υπουργού Εθνικής Άμυνας. Μιλώ για τα εσωτερικά συμβούλια ελέγχου μέσα στο ΕΛΚΑΚ.
Και επίσης, κάθε επένδυση, οποιαδήποτε, πρέπει να περάσει από τριμελή επενδυτική επιτροπή. Συν εσωτερική επιτροπή ελέγχου, συν ορκωτοί λογιστές, συν το Τμήμα Εσωτερικών Υποθέσεων, συν το ΓΕΕΘΑ, συν ο Υπουργός, συν τώρα η Επιτροπή Εξοπλιστικών της Βουλής. Οτιδήποτε παραπάνω θα οδηγήσει σε πλήρη παράλυση. Ξαναλέω, δεν γνωρίζω άλλη οντότητα του Δημοσίου που να έχει περισσότερους επάλληλους ελεγκτικούς μηχανισμούς. Ακριβώς επειδή πρόκειται περί δημοσίου χρήματος και μάλιστα σε ένα καινοτόμο τομέα που τα πράγματα δεν είναι σαφή ακόμα.
Άρα, λοιπόν, καταλήγω: Κύριοι συνάδελφοι, καταρχήν έξω από την Παλιά Βουλή υπάρχουν δύο αγάλματα. Υπάρχει το άγαλμα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και δίπλα υπάρχει το άγαλμα του Χαρίλαου Τρικούπη. Για τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη η επιγραφή είναι «Έφιππος χωρεί γενναίε στρατηγέ ανά τους αιώνας διδάσκων τους λαούς πώς οι δούλοι γίνονται ελεύθεροι». Έχει όμως για εμένα ενδιαφέρον επίσης η επιγραφή στον άλλον ανδριάντα. Η επιγραφή είναι «Η Ελλάς προώρισται να ζήσει και θα ζήσει».
Εγώ θα ήθελα να σας πω, κύριοι συνάδελφοι, ότι η συναίνεση επί του συγκεκριμένου θέματος που αφορά την Εθνική Άμυνα αφορά ακριβώς επιβεβαίωση της φράσης «Η Ελλάς προώρισται να ζήσει και θα ζήσει».
Σας ευχαριστώ θερμά».
Σε άλλη σύντομη παρέμβαση κατά τη διάρκεια της συζήτησης, ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας ανέφερε:
«Κύριε Πρόεδρε θα είμαι συντομότατος.
Απλώς για να μην γίνονται εγγραφές στα πρακτικά που απέχουν της πραγματικότητας, ουδέποτε, κύριε Πρόεδρε, εγώ έκανα δήλωση την οποία εξέφρασα επιφύλαξη για το τι συζητείται πίσω από τις κλειστές πόρτες κατά την επίσκεψη του Πρωθυπουργού. Παρότι σας ευχαριστώ για την αναφορά στο όνομά μου.
Επίσης, ουδέποτε έκανα δήλωση ότι υπάρχει διεύρυνση στη συζητούμενη ελληνοτουρκική ατζέντα. Είπα πράγματι ότι υπάρχει διεύρυνση στην τουρκική ατζέντα. Αυτό έχει μια τεράστια διαφορά από το προηγούμενο και νομίζω ότι σας είναι απολύτως κατανοητή.
Όσον φορά τα θαλάσσια πάρκα, έχει τοποθετηθεί ο Πρωθυπουργός, ο κύριος Μητσοτάκης. Θα το επαναλάβω στην αίθουσα. Είναι προφανές ότι η Τουρκία δεν έχει το οποιοδήποτε δικαίωμα στην ευρύτερη περιοχή των Κυκλάδων. Είπα δε, ξεκάθαρα αν θυμάστε, εγώ όταν είχα ερωτηθεί, δεν θυμάμαι στο πλαίσιο ποιας είτε συνέντευξης, είτε δημόσιου λόγου, είτε στη Βουλή, ότι το μόνο που μένει, η Τουρκία είναι να θέσει ζήτημα στους Παξούς και στους Αντίπαξους.
Τέλος δε, θα μου επιτρέψετε να μην αποδεχθώ την τοποθέτησή σας ότι η Νέα Δημοκρατία χρησιμοποιεί με καιροσκοπισμό το όνομα του ιδρυτή της, του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Είναι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, κύριε Πρόεδρε, ο ιδρυτής της δικής μας Παράταξης και εκφράζει τις δικές μας ιδεολογικές θέσεις. Το δικό μας παρελθόν και προδιαγράφει και το δικό μας μέλλον.
Σας ευχαριστώ πολύ».
Νωρίτερα, ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας, σε παρέμβασή του επί νομοτεχνικών αλλαγών, κατά τη συζήτηση στην Ολομέλεια της Βουλής του σχεδίου νόμου του ΥΠΕΘΑ, «Ίδρυση Ελληνικού Κέντρου Αμυντικής Καινοτομίας, εκσυγχρονισμός θεσμικού πλαισίου των Ανωτάτων Στρατιωτικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, σύσταση Κοινού Σώματος Πληροφορικής στις Ένοπλες Δυνάμεις και λοιπές διατάξεις», ανέφερε:
«Συγγνώμη που διακόπτω τη σειρά των ομιλητών, αλλά μου ζητήθηκε να κατατεθούν οι νομοτεχνικές (αλλαγές) τις οποίες θα καταθέσω, θα σας διαμοιραστούν. Θα σας πρότεινα, επειδή πρόκειται για αλλαγές φράσεων και καμία κατ’ ουσίαν δεν υποκρύπτει νομοθετική αλλαγή, να μην σας κουράσω σε μια ανάγνωση περίπου 7 λεπτών, το «και» διαγράφεται και το «γιώτα» αναφέρθηκε ή η λέξη «Εύδοξος» αντικαθίσταται με τη λέξη «Απέλλα». Τα διαβάζετε και αν υπάρχει οποιαδήποτε ερώτηση ή σκέψεις νομοτεχνικές, νομίζω μπορούμε κάλλιστα να τις συζητήσουμε.
Επίσης, θα ήθελα να πω ότι και – δεν θα το έλεγα τώρα, θα το έλεγα μετά – από την τοποθέτηση της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης και της Ελάσσονος Αντιπολίτευσης, δεν έχουμε αντίρρηση στη δημιουργία κάποιου μηχανισμού λογοδοσίας. Αυτό που εκ πρώτης όψεως σκέφτομαι, δεδομένου και του ειδικού αντικειμένου, είναι να εντάξουμε σε αυτή τη φάση, πρόβλεψη υπό μορφήν τροπολογίας κατά τη συζήτηση, να υπάρχει ακρόαση από την Ειδική Επιτροπή Εξοπλιστικών της Βουλής κατ’ έτος. Ο λόγος που δεν θα ήθελα σε αυτή τη φάση – μπορούμε να το συζητήσουμε αν θέλετε αργότερα – να υπάρχει έγγραφη κατάθεση έκθεσης, είναι διότι μια έγγραφη έκθεση θα πρέπει να καταγράψει ειδικά συστήματα και ειδικές έρευνες, οι οποίες νομίζω είναι καλό να μην είναι εγγεγραμμένες σε κυκλοφορούν έντυπο.
Πάντως, στην πορεία του χρόνου όταν αρχίσει και λειτουργεί το ΕΛΚΑΚ είμαι απολύτως πρόθυμος να συζητήσω κάθε μορφή λογοδοσίας προς την Επιτροπή Εξοπλιστικών. Νομίζω ότι εκεί πρέπει να πάει η λογοδοσία του.
Όσον αφορά δε, τη Διοίκηση, στο θέμα της ακρόασης της προτεινόμενης Διοίκησης από την αρμόδια Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας, έχω την αίσθηση ότι είναι τελείως εκτός αντικειμένου και οφείλω να πω ότι δεν βρήκαμε καμία περίπτωση εταιρειών αναλόγου φύσεως να υπάρχει μία τέτοια διαδικασία.
Εγώ σας λέω εκ των προτέρων, δεν πρόκεινται να κρύψω κάτι από την Εθνική Αντιπροσωπεία. Πρόεδρος θα οριστεί ο απόστρατος Ναύαρχος Λυμπέρης. Τον γνωρίζει ο Ναύαρχος (σημ: Ευάγγελος Αποστολάκης) καλά. Εγώ τον γνώρισα κατά τη διαδικασία επιλογής τους από το Υπουργείο. Αλλά, επίσης δε, ως εσωτερική λογοδοσία, παρακαλώ, παρατηρήσατε ότι μέσα στο δεκαμελές Διοικητικό Συμβούλιο υπάρχει και ο Γενικός Διευθυντής Εξοπλισμών, Υποστράτηγος. Παρεμπιπτόντως ορίστηκε ο Υποστράτηγος Μπούρας κατά διακοπήν της μέχρι τώρα ακολουθούμενης διαδικασίας μετακλήσεως αποστράτου ή εξωγενούς στελέχους για τη Διεύθυνση. Θεωρώ ότι είναι πολύ υγιέστερο για τις Ένοπλες Δυνάμεις να είναι Αξιωματικός που υπηρετεί ο Γενικός Διευθυντής Εξοπλισμών. Αυτή είναι η Γενική Διεύθυνση του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Θα είναι διαφορετικό εάν μπούμε στην πορεία του χρόνου σε μια συζήτηση πρόσληψης πολιτικών στελεχών και διαφοροποίησης του Υπουργείου Άμυνας από το ΓΕΕΘΑ. Αλλά όπως λειτουργεί τώρα, κατά την άποψή μου, δεν είναι λογικό να μετακαλώ εγώ κάποιον της προτίμησής μου και να τον εγκαθιστώ στη Γενική Διεύθυνση Εξοπλισμών. Ακολουθεί ο Υπουργός, εγώ εν προκειμένω, την εισήγηση του ΓΕΕΘΑ.
Υπάρχουν δυο λοιπόν στελέχη, επανέρχομαι στη συζήτηση στο Διοικητικό Συμβούλιο, και ο Γενικός Διευθυντής Εξοπλισμών και ο Γενικός Διευθυντής Καινοτομίας, στη θέση αυτή θα οριστεί ο Στρατηγός Πανούσης, επίσης απόφοιτος του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου παρεμπιπτόντως, που λειτουργούν ως ελεγκτικός μηχανισμός του Δημοσίου στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΕΛΚΑΚ.
Το ΕΛΚΑΚ δεν είναι μη ελεγχόμενο από το κράτος. Ελέγχεται διά του ΓΕΕΘΑ, διά των δύο Ανωτάτων Αξιωματικών. Άρα, αυτό είναι το πλάνο ελέγχου του. Και πάλι, όμως, είμαι απολύτως στη διάθεση να συζητήσουμε στην πορεία του χρόνου τι άλλο μπορούμε να κάνουμε για να βελτιώσουμε αυτή τη διαδικασία.
Άρα, ανακεφαλαιώνω. Συμφωνώ – αν νομίζω και εσείς το θεωρείτε – να υπάρχει ετήσια ακρόαση υποχρεωτική από την Επιτροπή Εξοπλιστικών, ώστε να γίνεται μια ενημέρωση επί των καινοτόμων -γιατί εδώ μιλάμε για την καινοτομία, δεν είναι η Γενική Διεύθυνση Εξοπλισμών – των καινοτόμων προγραμμάτων. Και από εκεί και πέρα ο έλεγχος να ασκείται διά του ΓΕΕΘΑ και όχι από εξωγενές όργανο. Υπάρχουν δε δυο εσωτερικά ελεγκτικά όργανα παρεμπιπτόντως, και η Εσωτερική Επιτροπή Ελέγχου και η Διεύθυνση Εσωτερικών Υποθέσεων του Υπουργείου.
Όπως ξέρετε, είμαι εξαιρετικά προσεκτικός στη διαχείριση του δημοσίου χρήματος, έστω και αν εδώ δεν μιλάμε για τα μεγάλα ποσά που είναι τα γενικά εξοπλιστικά προγράμματα. Εάν δείτε τους προϋπολογισμούς των αρχικών προγραμμάτων, σας το είπα και προηγουμένως, μιλάμε για χιλιάδες, εκατοντάδες χιλιάδες, δεν είναι λίγα χρήματα όμως, είναι χρήματα του Έλληνα φορολογούμενου και πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε με μεγάλο σεβασμό.
Αλλά πρέπει να αντιμετωπίσουμε και το θέμα της μυστικότητας και της τήρησης του απορρήτου. Ευχαριστώ πολύ κύριε Πρόεδρε, ευχαριστώ κύριοι συνάδελφοι για την ανοχή σας».
Κατά τη Δευτερολογία του ο κ.Δένδιας ανέφερε:
«Θα προσπαθήσω καταληκτικά να απαντήσω σε ορισμένες παρατηρήσεις που λέχθηκαν, αφού καλωσορίσω βεβαίως με ιδιαίτερη χαρά, δεν μπορώ να το κρύψω, το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία της εθνικής αντιπροσωπείας τάσσεται υπέρ του νομοθετήματος και μάλιστα θα το ξαναπώ, σε προεκλογική περίοδο.
Δεν έχουμε παρελθόν τέτοιων συναινέσεων. Είναι κάτι το εξαιρετικά ελπιδοφόρο και ακόμα και κόμματα τα οποία διεφώνησαν, το σκεπτικό τους νομίζω είναι απολύτως συμβατό, τουλάχιστον ορισμένων εξ αυτών.
Πάντοτε εξαιρώ βεβαίως αγαπητέ κύριε συνάδελφε το ΚΚΕ, έχετε μια τελείως διαφορετική θεώρηση των πραγμάτων. Δεν φανταζόμουνα ποτέ όταν κατέθετα το νομοθέτημα ότι θα συμφωνήσουμε να συνυπογράψετε την προσπάθεια για την αμυντική καινοτομία.
Έρχομαι στην Αξιωματική Αντιπολίτευση. Τις παρατηρήσεις του Ναυάρχου, κυρίου Αποστολάκη και του συναδέλφου στη δικηγορία, πέραν της Βουλής, κυρίου Ξανθόπουλου. Ναύαρχε, βεβαίως στο πλαίσιο της συζήτησης για τη νέα δομή και για τα θέματα του προσωπικού των Ενόπλων Δυνάμεων, το ΓΕΕΘΑ προφανώς δεν θα αγνοήσει υπάρχουσες μελέτες, αλλά δεν πρόκειται να πω κάποιο μυστικό λέγοντας ότι και οι δικές σας απόψεις, προϊόν της μακράς σας εμπειρίας στην υπηρεσία της χώρας είναι απολύτως χρήσιμες και αξιοποιήσιμες.
Άρα, νομίζω ότι οποτεδήποτε κρίνετε και οτιδήποτε θέλετε ή ακόμα και με δική μου πρόσκληση, θα ήταν χρήσιμο να υπάρχει και η δική σας άποψη μέσα σε αυτό το οποίο θα παρουσιαστεί, όπως ελπίζω, το φθινόπωρο.
Συμμερίζομαι αυτό το οποίο είπατε για τις Constellation, είναι μακρού χρόνου λύση. Θα τα συζητήσουμε στην Επιτροπή Εξοπλιστικών μετά από λίγες μέρες. Όπως είπα προηγουμένως και το είπα γιατί δεν θέλω να εκπλήξω κανένα, θα συζητήσουμε για τις Constellation, θα συζητήσουμε για τα F-35 και θα συζητήσουμε και για την έναρξη του προγράμματος των υποβρυχίων, το οποίο επίσης όπως ξέρετε είναι μακρού χρόνου. Τα υποβρύχια δεν παραδίδονται αύριο το πρωί. Είναι φανερό όμως ότι δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στο Αιγαίο να ανατραπεί η ισορροπία, για την ακρίβεια, κάτω από τη θάλασσα.
Όσον αφορά τώρα τις παρατηρήσεις του Κοινοβουλευτικού Εκπροσώπου, του κυρίου Ξανθόπουλου. Συμμερίζομαι την παρατήρησή σας κύριε συνάδελφε για τη Μεγάλη Τρίτη. Εξήγησα και με απολογιστικό ύφος και διάθεση, ότι κατετέθη τη Μ. Τρίτη γιατί πράγματι άργησε πάρα πολύ η επεξεργασία από τα Υπουργεία και δεν θέλησα να πηγαίναμε μετά τις ευρωεκλογές. Το οποίο σημαίνει πολύ μακρός χρόνος, γιατί μέσα στο καλοκαίρι δεν θα μπορούσαν να ετοιμαστούν οι διοικητικές πράξεις, οι οποίες είναι παρακολούθημα του νομοθετήματος, το οποίο ήδη κατά την ταπεινή μου κρίση και νομίζω το συμφωνήσαμε όλοι αυτό, έχει καθυστερήσει πάρα πολύ και δεν έχει καθυστερήσει στο χρόνο της παρούσας ή της προηγούμενης Κυβέρνησης. Έχει καθυστερήσει ως αντίληψη και στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις και στην κοινωνία και στην παραγωγική διαδικασία και στην Αμυντική Βιομηχανία.
Θεώρησα λοιπόν ότι βιάζουν τα πράγματα. Θα ήθελα πραγματικά να έχετε άνεση χρόνου μεγαλύτερη. Νομίζω όμως ότι σε όποιο βαθμό ήταν αυτό δυνατόν, αποζημιώθηκε η έλλειψη χρόνου με την κοινοβουλευτική διαδικασία και στις Επιτροπές και εδώ.
Όσον αφορά το θέμα του αριθμού των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου το οποίο σας ξένισε, νομίζω ότι αυτό που λέτε δεν είναι σωστό.
Η σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου, γράφει 7 ως 9 μέλη. Θα έχουμε 9 μέλη. Εάν θέλετε να διαγράψουμε το 7. Η αντιγραφή όμως αυτού του 7 ως 9, στην πραγματικότητα δηλαδή το εύρος και όχι ο απόλυτος αριθμός, ακολουθεί το παράδειγμα του νόμου περί ανωνύμων εταιρειών. Και για αυτό υπάρχει το εύρος. Εάν αισθάνεστε καλύτερα, βγάζουμε το 7, θα είναι 9 τα μέλη τα οποία θα συμμετέχουν εδώ.
Όσον αφορά το άλλο το οποίο παρατηρήσατε, οφείλω να αναγνωρίσω με νομική διαύγεια, τη διαφορά του 5α, δηλαδή τι απαιτείται για τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, να μην έχει ασκηθεί ούτε η δίωξη, σε σχέση με το 9, που πρέπει να υπάρχει τελεσίδικη, η εξήγηση είναι απλή. Στα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου βάζουμε τις υψηλότατες προϋποθέσεις. Δεν μπορεί να σου έχει ασκηθεί ούτε κατηγορία. Αυτό είναι, μην το λεμέ πολύ νομικά, για να παρακολουθούν οι μη νομικοί εκ των συναδέλφων (…).
Από εκεί και πέρα μπορούμε να βασιστούμε μόνο σε ένα ποινικό μητρώο καταδίκης. Δεν μπορούμε να έχουμε τόσο αυστηρές προϋποθέσεις, να μην έχει ασκηθεί καν ποινική δίωξη. Αν θέλετε δε, να σας πω ακόμα κάτι. Υπήρχε μια δική μου αυτοσυγκράτηση στο εξής. Έχουμε σκοπό μέσα σε αυτή τη Συμβουλευτική Επιτροπή να υπάρχουν και καθηγητές Ιατρικής από το εξωτερικό. Υπάρχει μια ολόκληρη σχολή για το τραύμα, την οποία θα θέλαμε να εισάγουμε ως καινοτομία στη χώρα. Είθισται πάντοτε, ιδίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, οποιοσδήποτε έχει χειρουργική ιδιότητα να έχει σωρεία ποινικών διώξεων και σωρεία αγωγών. Το ξέρετε. Έτσι συμβαίνει. Άρα έτσι θα έκλεινα; Σε πολύ μεγάλο αριθμό πιθανόν και θα αναλάμβαναν ρίσκο οι υπηρεσίες του Υπουργείου, στο οποίο δεν μπορούν να ανταποκριθούν. Για αυτό υπάρχει απόκλιση που νομικά ορθά διαγνώσατε, αλλά νομίζω είναι επαρκή και τα δύο για να διαφυλάξουν το δημόσιο συμφέρον.
Έπρεπε ευθύς εξαρχής – και με παρέσυρε η σειρά των απαντήσεων- εξ ονόματος της Κυβερνήσεως να διατυπώσω και εγώ τα συλλυπητήρια στην οικογένεια του Γιώργου Λαμπράκη, δεν γνωρίζαμε ότι σήμερα απεβίωσε. Ειλικρινά η Κυβέρνηση λυπάται για τον θάνατό του, διατυπώνει τα συλλυπητήρια στους οικείους του. Όσον αφορά τον πατέρα του, τον Γρηγόρη Λαμπράκη, είναι μία ιστορική φυσιογνωμία, νομίζω ότι του έχουν αποδοθεί τα δίκαια μέσα στην μακρά σειρά των ετών που ακολούθησαν το βίαιο και αδόκητο θάνατό του.
Επανέρχομαι στο νομοθέτημα και τις παρατηρήσεις που ακούστηκαν, κυρίως από την την ελάσσονα Αντιπολίτευση στο θέμα των ΕΠΟΠ και γενικότερα στα θέματα προσωπικού.
Για τους ΕΠΟΠ, δεν χρειάζεται να νομοθετήσουμε επί του γονάτου της επικαιρότητος. Έχουμε καιρό. Δεν αφορά άτομα φέτος. Είναι μόνο δύο έως τέσσερα άτομα, εξαρτάται, φέτος και πάλι δεν μιλάμε για το τέλος του χρόνου. Ελπίζω ότι το φθινόπωρο θα μπορέσουμε να το αντιμετωπίσουμε το θέμα. Δεν μένει κανείς στον δρόμο, δεν μένει κανείς χωρίς σύνταξη. Μάλιστα η αρχική σκέψη του Υπουργείου να υπάρξει δίχρονη παράταση αντιμετωπίστηκε απολύτως αρνητικά και ορθά απολύτως αρνητικά και από τους ενδιαφερόμενους και από όλους τους συνδικαλιστικούς φορείς.
Δεν ήθελαν μία δίχρονη παράταση. Ήθελαν μία σοβαρή προσέγγιση οριστικής λύσεως του θέματος. Και αυτό θα πράξουμε. Θα συζητήσουμε και θα καταλήξουμε στη βέλτιστη λύση και για τους ενδιαφερόμενους και για τις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις.
Έρχομαι στο άρθρο 8, τώρα, που έθιξε ο κύριος Μπιάγκης. Κύριε συνάδελφε, νομίζω ότι είναι επαρκής η διατύπωση, διότι τι λέει; Με εισήγηση. Μόνο εισήγηση του Ελληνικού Κέντρου, το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού και Αεροπορίας καταρτίζουν ετησίως υπό το συντονισμός του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας και με τη συμμετοχή της Γενικής Διεύθυνσης Αμυντικών εξοπλισμών ειδικό στρατηγικό σχεδιασμό προγραμμάτων.
Το ΕΛΚΑΚ ερχόμενο, και λόγω της συμβουλευτικής του επιτροπής, σε στενότερη επαφή με την καινοτομία και τις διεθνείς τάσεις αυτές, εισηγείται στα Γενικά Επιτελεία και στο ΓΕΕΘΑ. Δεν έχει καμία αποφασιστική αρμοδιότητα, δεν αποφασίζει το ΕΛΚΑΚ. Ούτε η εισήγησή του έχει, όπως είναι γραμμένο το άρθρο, δεσμευτικό χαρακτήρα για τα Γενικά Επιτελεία και το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας. Είναι απλή εισήγηση.
Είναι λογικό να προέρχεται από το ΕΛΚΑΚ. Για ποιο λόγο; Εισηγείται προς τα Γενικά Επιτελεία ποια προγράμματα, ποιες νέες τάσεις μπορούν να υπηρετήσουν τις ανάγκες των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων (…).
Εισήγηση σημαίνει ότι είναι υποχρεωτικό να στείλω σε κάποιον κάτι. Ενημέρωση είναι απλώς του λέω κάτι αν θέλω. Έτσι το προσλαμβάνω εγώ. Πάντως δεν είναι, η αποφασιστική αρμοδιότητα εδώ.
Πάνω από το ΕΛΚΑΚ και το Διοικητικό του Συμβούλιο θα υπάρχουν μια σειρά από συμβουλευτικές επιτροπές ανθρώπων που θεωρούμε ότι είναι τα πιο φωτισμένα ελληνικά μυαλά που υπάρχουν σε πάρα πολλούς τομείς.
Θέλουμε αυτά τα μυαλά να μας δώσουν και ιδέες πραγμάτων, που δεν είναι προφανείς σε μας σήμερα. Δεν μιλάμε για κοινά εξοπλιστικά προγράμματα τα οποία πάρα πολύ καλά γνωρίζουν τα Επιτελεία, μιλάμε για νέες τεχνολογίες και βήματα στο αύριο, τα οποία δεν είναι κατ΄ ανάγκην γνωστά ήδη στις Ένοπλες Δυνάμεις.
Γι΄ αυτό προϋποθέτει και γράφει το άρθρο, την εισήγηση, δεν εμποδίζει αυτό τα Γενικά Επιτελεία είτε να την απορρίψουν, είτε να μην τη δεχθούν είτε να ζητήσουν άλλη. Δεν υπάρχει κανένας περιοριστικός χώρος εδώ, στη διατύπωση του άρθρου, και γι΄ αυτό νομίζω ότι δεν διαφωνούμε επί της ουσίας.
Έρχομαι στο ζήτημα το οποίο έθεσε η Νέα Αριστερά και η εισηγήτρια. Γνωρίζουμε ότι είστε Καθηγήτρια, προς Θεού, δεν υπάρχει καμία αμφισβήτηση πάνω σε αυτό. Εγώ προσπαθώ να αντιληφθώ από ό,τι είπατε ποια λογοδοσία δεν έχει δοθεί μέσα στο πλαίσιο του παρόντος νομοθετήματος, που εσάς θα σας έκανε να αισθάνεστε ασφαλέστερη για το δημόσιο χρήμα;
Το γεγονός ότι δεν ψηφίζετε επί της αρχής δεν με εμποδίζει να ζητήσω την άποψή σας και θεωρώ ότι ήδη στην αίθουσα, αν το παρατηρήσατε, άλλος συνάδελφος, άλλου κόμματος, διατύπωσε ακριβώς την αντίστροφη κριτική, ότι «με όλα αυτά τα επίπεδα ελέγχου που έχουν μπει μέσα σε αυτό το νομοθέτημα, εμποδίζουμε το ΕΛΚΑΚ να λειτουργήσει και ότι θα ακυρωθεί η λειτουργία του ακριβώς λόγω των πολλαπλών ελέγχων». Διότι υπάρχει και ορκωτός ελεγκτής και εσωτερικός έλεγχος και έλεγχος των εσωτερικών υποθέσεων και έλεγχος από τις οικονομικές υπηρεσίες του Υπουργείου και έλεγχος από το ΓΕΕΘΑ και έλεγχος από τον Υπουργό και κατόπιν αιτήματος και της μείζονος και της ελάσσονος αντιπολίτευσης τοποθετήσαμε και ακρόαση, προφανώς ελεγκτική διαδικασία και από την Επιτροπή Εξοπλιστικών της Βουλής.
Τι άλλο θα μπορούσα να κάνω, δεδομένου ότι εδώ πρέπει να τηρείται μία μυστικότητα και άρα δεν μπορεί να ανεβάζουμε στη «Διαύγεια» τα προγράμματα νέας τεχνογνωσίας των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων; Αυτό δεν μπορεί να γίνει. Νομίζω ότι σε επίπεδο Διαύγειας τουλάχιστον είμαστε η πιο ανοιχτή χώρα στον κόσμο ή από τις πιο ανοιχτές χώρες στον κόσμο.
Δεν αγνοώ ότι υπήρξαν στο παρελθόν σημαντικά θέματα διαφθοράς, αυτό είναι γνωστό τοις πάσι. Αλλά εγώ θα ήθελα να ακούσω σε επίπεδο συμβουλών καλής νομοθέτησης τι επιπλέον θα μπορούσα να προβλέψω εδώ για να προστατεύσω το δημόσιο χρήμα;
Μάλιστα δε, σας παρακαλώ λάβετε υπόψη σας, ξαναλέω χωρίς να σημαίνει ότι τα χρήματα αυτά είναι λίγα, είναι ποσοτικοποιημένα απολύτως, δεν είναι αυτά τα μεγάλα χρήματα των εξοπλιστικών. Εδώ είναι χρήματα που αφορούν την καινοτομία, μου ασκήθηκε μάλιστα από τον κ. Καζαμία -δεν είναι τώρα εδώ, θα απαντήσω μετά σε μερικά πράγματα- ότι δεν είναι αρκετό το 1,5 εκατομμύριο ευρώ. Και συν βεβαίως το 1,5% του προϋπολογισμού των εξοπλιστικών που δεσμεύεται. Και γιατί δεσμεύεται συγκεκριμένο ποσοστό; Γιατί ρωτήθηκε από κάποιον συνάδελφο κι αυτό «γιατί 1,5%»; Θα εξηγήσω γιατί 1,5%. Για να είναι υποχρεωτικό, πρέπει, εδώ γίνεται μια προσπάθεια εισαγωγής και στις Ένοπλες Δυνάμεις και στα Γενικά Επιτελεία και στο Υπουργείο της καινοτομίας ως ανάγκης και της ελληνικής παραγωγής ως ανάγκης. Εάν δεν υπάρχει δεσμευμένο ποσό, τότε η εύκολη λύση είναι απλή, γιατί να τα κάνουμε όλα αυτά; Πάμε και αγοράζουμε από το εξωτερικό και τελειώνουμε. Δεσμεύοντας το ποσό και προσέξτε, με ποιο τρόπο δεσμεύοντάς το; Λέγοντας ξεκάθαρα ότι αν δε δαπανηθεί αυτό το χρόνο θα πάει στον επόμενο χρόνο, για να δαπανηθεί προς την εγχώρια παραγωγή, δεν θα προσαυξήσει τα υπόλοιπα εξοπλιστικά του εξωτερικού.
Άρα νομίζω ότι εδώ υπάρχει επαρκής, επαρκέστατη και ίσως «πολυτελής» διαδικασία ελέγχου. Και πάλι η νομοθεσία δεν τελειώνει εδώ, δε θα διαλυθεί η Βουλή αύριο το πρωί. Αν υπάρχει κάποια άλλη σκέψη στο μέλλον ή αν η πρακτική μας δείξει ότι απαιτείται κάποια άλλη ασφαλιστική δικλείδα, με μεγάλη χαρά να την εντάξω(…).
Και σας εξήγησα ότι υπάρχουν δύο διαφορετικά ταμεία, γιατί θα υπάρχει και διαφορετική προσέγγιση. Το ένα μεν ταμείο αφορά νέες τεχνολογίες, το άλλο τεχνολογίες που έχουν υψηλό ΄΄redness level΄΄ ήδη και μπορούν να υπηρετήσουν.
Άρα το θέμα της ανώνυμης εταιρείας συγχωρήστε με, σας λέω ειλικρινά είναι πέραν συζήτησης και οποιοσδήποτε έκανε μια άλλη επιλογή, μετά θα κατέληγε σε αυτήν την επιλογή. Εδώ δε μιλάμε για μία χώρα με ένα μεγάλο και αναπτυγμένο οικοσύστημα, το οποίο μπορεί να έχει μια κρατική υπηρεσία που να συνδιαλέγεται με αυτό το οικοσύστημα. Μιλάμε για την ανάγκη δημιουργίας οικοσυστήματος.
Αυτό το οποίο κάνουμε εδώ στην πραγματικότητα είναι προσπαθούμε να παρέμβουμε εκεί που η αγορά, για όποιους λόγους, δεν έχει καμιά σημασία, απέτυχε να δώσει λύσεις στην εθνική ανάγκη. Αυτό είναι που κάνουμε εδώ, άρα πρέπει να έχουμε αυτό στο μυαλό μας πριν συζητήσουμε για το σχήμα.
Όσον αφορά την έντονη αντίδραση από τον συνάδελφο τον κ. Σαράντη και τον κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο της Ελληνικής Λύσης για το θέμα του Yπερταμείου, εγώ το διαβάζω τελείως ανάποδα από σας κύριοι συνάδελφοι. Αντί τα χρήματα αυτά να κάθονται οπουδήποτε υπό τον έλεγχο των δανειστών, γιατί να μην επενδύονται στις δικές μας ανάγκες, της Ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας; Γιατί η μη επένδυση από αυτούς είναι όφελος για εμάς και όχι όφελος γι΄ αυτούς; Νομίζω κάνετε ανάποδη ανάγνωση.
Κι επίσης, υπάρχει και είναι γεγονός τώρα, υπάρχει η διάθεσή μας να προσπαθήσουμε να απορροφήσουμε τα χρήματα που ήδη έχουν διατεθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση και θα διατεθούν ακόμα περισσότερα, για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού αμυντικού οικοσυστήματος.
Και θεωρούμε ότι η συμμετοχή του υπερταμείου είναι εισιτήριο του ΕΛΚΑΚ σε αυτές τις πολύ μεγάλες δυνατότητες, άρα θεωρώ ότι είμαστε και με τους δύο τρόπους ωφελημένοι και θα ήμασταν και για τους δύο λόγους χαμένοι εάν δεν το κάναμε. Αυτή είναι η ratio της επιλογής που έχει γίνει εδώ. Όχι, προς Θεού, ratio ελάσσονος πατριωτισμού από την πλευρά μας, δεν εκχωρούμε τίποτε, χρήματα παίρνουμε.
Όσον αφορά δε, καταλήγω, στην Πλεύση Ελευθερίας, κ. Καζαμία, ούτως ή άλλως η συμμετοχή σας ήταν εξαιρετικά θετική στη συζήτηση και οι ιδέες σας. Είναι απόλυτο δικαίωμά σας να ψηφίζετε ή να μην ψηφίζετε, κανείς δεν ελέγχει ένα κόμμα για τις επιλογές τις οποίες κάνει. Είστε Kαθηγητής, έχετε διδάξει στο εξωτερικό, δεν είναι το γνωστικό σας αντικείμενο αυτό, αλλά έχετε νομίζω -φάνηκε από τις τοποθετήσεις σας- μια σαφή αίσθηση του μηχανισμού καινοτομίας και πως δημιουργείται, κατά συνέπεια δεν χρειάζεται να μας εξηγήσετε την άποψή σας, χρειάζεται απλώς να τη διατυπώσετε και είναι ούτως ή άλλως απολύτως σεβαστή.
Επανέρχομαι ως τελική παρατήρηση μόνον για κάτι το οποίο το είπε η κα Κωνσταντοπούλου, θεωρώ ότι προφανώς δεν αφορά την υπουργία μου διότι δεν έχω υπογράψει κανένα εξοπλιστικό. Άρα εάν υπάρχει ένας κανόνας, ο οποίος πρέπει απολύτως να τηρείται, είναι η απόλυτη διαφάνεια.
Εάν θέλετε οποιαδήποτε εξήγηση, για οποιοδήποτε θέμα, υπάρχει κατ΄ αρχήν η επιτροπή, υπάρχει ο κοινοβουλευτικός έλεγχος, υπάρχει η κατευθείαν αν θέλετε συνάντηση μαζί μου, εφόσον γνωρίζω επαρκώς το αντικείμενο, υπάρχει ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ ο οποίος ήρθε στην επιτροπή και έδωσε τις εξηγήσεις που έδωσε.
Στα εξοπλιστικά βεβαίως πρέπει να υπάρχει μυστικότητα – δεν πρόκειται να πάμε και να τα γράψουμε πρωτοσέλιδα στις εφημερίδες- αλλά επειδή δεν υπάρχουν πιστοποιητικά πατριωτισμού και πάντως εμένα ουδείς μου έχει εκχωρήσει το δικαίωμα να τα εκδίδω, ακόμα και αν υπήρχαν. Δεν έχω πρόθεση να αποκρύψω από την Εθνική Αντιπροσωπεία οποιοδήποτε στοιχείο του εξοπλισμού της χώρας για να μπορέσει να διαφυλάξει την ανεξαρτησία της είναι υπαρκτό. Στη διάθεσή σας για οτιδήποτε να αναλυθεί. Άρα δε νομίζω ότι υπάρχει οποιοδήποτε κενό ή οποιαδήποτε αδιαφανής διαδικασία που καλύπτει τα εξοπλιστικά.
Ξέρω και το επανέλαβα και προηγουμένως, ότι στο παρελθόν, στο απώτατο παρελθόν υπήρχαν μεγάλες αμαρτίες στα εξοπλιστικά της χώρας, το ξέρουμε αυτό. Το ξέρουμε, όλοι το ξέρουμε. Ακριβώς για να τα αποφύγουμε αυτά, υπάρχουν μια σειρά από θεσμικές δικλείδες.
Αλλά και πάλι ξαναλέω, με τη συνείδηση που μου δίνει το γεγονός ότι μέχρι στιγμής δεν έχω υπογράψει ούτε ένα, είμαι πάντως απολύτως στη διάθεσή σας για οτιδήποτε χρειάζεστε και για οποιαδήποτε συζήτηση κρίνετε σε οποιοδήποτε πλαίσιο.
Και πάλι, επειδή η εθνική άμυνα δεν ανήκει σε κανέναν(…).
Το τελευταίο εδάφιο, είναι ultimum refugium, για να θυμηθούμε το Ρωμαϊκό Δίκαιο που κάναμε. Δεν είναι απαραίτητο, αλλά εάν δε γίνεται αλλιώς, αυτό όλο το άρθρο, το άρθρο 68 είναι άρθρο για να προβλέψουμε τις πυρκαγιές κοντά σε στρατόπεδα και ιδίως όταν υπάρχουν πυρομαχικά. Πρέπει να υπάρξει αποτροπή αυτού του κινδύνου.
Το άρθρο είναι διατυπωμένο ακριβώς γι΄ αυτό το λόγο και οι προϋποθέσεις που γράφονται εδώ είναι για την περίπτωση που δεν συναινέσει είτε ο ιδιοκτήτης, είτε ο Δήμος ή οιοσδήποτε άλλος σε αυτή τη διαδικασία, για να είναι μέσα στο νόμο, να είναι διαπιστωμένο το δημόσιο συμφέρον, ώστε να μην αντιμετωπίζουμε προσφυγές (…).
Για την τροπολογία που αφορά σας την ανήγγειλα και στην Επιτροπή, αφορά τους νέους αξιωματικούς και υπαξιωματικούς, τι επιδιώκουμε εδώ; Οι δύο Ναύαρχοι το ξέρουν σίγουρα. Είναι η χρονική περίοδος καταβολής των κρατήσεων για την αναγνώριση της συμμετοχικής τους σχέσης με το Μετοχικό Ταμείο. Τα τέσσερα χρόνια που είναι στις σχολές και δεν καταβάλλουν, να μην καταβάλλονται τα επόμενα τέσσερα χρόνια, αλλά να υπάρχει επέκταση καθ΄ όλη την διάρκεια της καριέρας τους, ώστε να είναι ο μισθός τον οποίον εισπράττουν μεγαλύτερος. Για να έχετε μια εικόνα ποσού, δεν είναι καθόλου ασήμαντο, στον ανθυπολοχαγό παραδείγματος χάρη θα προσφέρει αυτό 80 περίπου ευρώ το μήνα, είναι πολύ σημαντικό.
Και το δεύτερο για τον οικισμό Μαλεσίνας, είναι η παράταση αυτή που σας είχα επίσης προαναγγείλει των δύο και κάτι ετών, ώστε να μπορέσουμε να ολοκληρωθεί η διαδικασία είτε παραχώρησης των κτημάτων σε ιδιώτες, των υπολειπόμενων, είτε στο Δήμο για να αναλάβει μετά ο Δήμος Λοκρών με τη σειρά του το κόστος των κοινωφελών εγκαταστάσεων γι΄ αυτό.
Και πάλι ευχαριστώ θερμά για το επίπεδο της συζήτησης κύριοι συνάδελφοι, ευχαριστώ.»
Comments